Historia szkoły w Wirkowicach opracowana przez Dyrektora Szkoły Podstawowej
w Wirkowicach Panią Ewę Olech z okazji obchodów Jubileuszu 100-lecia szkoły
w dniu 10 września 2017 roku.

Udokumentowana historia szkoły w Wirkowicach jest prawie o pół wieku dłuższa niż związek administracyjny tej wsi z gminą Izbica, ponieważ do końca 1954 roku wieś należała do sąsiedniej Gminy Nielisz.

Wirkowice to wieś położona na dużym obszarze z dobrymi warunkami do rozwoju rolnictwa. Czynniki te niewątpliwie wpływały na rozwój osadnictwa,
a tym samym na wzrost liczby ludności i  zwiększające się  potrzeby w zakresie szkolnictwa.
Najdawniejszy zachowany dokument znajdujący  się w Archiwum Państwowym
w Zamościu stanowi informację organizacyjną szkoły.

Cytuję:        

Szkoła w Wirkowicach  Pierwszych  przejęta przez Rząd Polski 1 listopada 1917 roku jako jednoklasowa mieszana. Orzeczeniem z 10 sierpnia 1916 roku nr 8640 zorganizowana jako publiczna .

Potwierdza to także pismo Inspektora Szkolnego w Zamościu Nr 5391/37
w sprawie przemianowania 3-klasowej szkoły w publiczną II stopnia.

Niestety - nie zachowała się kronika szkoły z tamtego burzliwego okresu budowania państwowości polskiej. Najstarsze dokumenty w archiwum szkolnym pochodzą z roku szkolnego 1919/1920. Są to „Księgi ocen i postępów uczniów”. Zachowały się też Metryki szkolne z roczników dzieci 1917-1928. Były to rejestry służące spisywaniu wszystkich dzieci zamieszkałych w obwodzie szkolnym.

Już na początku lat 20. poziom organizacyjny szkoły został podniesiony
i nadano jej nową nazwę. Na księgach ocen z roku szkolnego 1922/1923 widnieje pieczęć o treści „Publiczna Szkoła Powszechna 3-kl. w Wirkowicach”. Na 202 zapisanych uczniów we wrześniu 1932 roku, w czerwcu 1933 roku było ich 197. Sklasyfikowano 125, co stanowiło tylko 64% ogólnej liczby uczniów. Taki stan rzeczy wywołany był nieregularnym uczęszczaniem dzieci na zajęcia szkolne,
a nasilało się to zwłaszcza w okresie wiosny i jesieni, kiedy dzieci pomagały przy pracach polowych. Po reformie szkolnictwa z roku 1932. szkoła uzyskała drugi stopień organizacyjny z klasami 1-6.

 W roku szkolnym 1934/35 do szkoły w Wirkowicach uczęszczało 176 uczniów.  Odsetek nieklasyfikowanych wynosił wtedy ok. 10% uczniów. Widać, że z biegiem czasu wśród ludności wzrastała świadomość potrzeby posyłania dzieci do szkoły i ich kształcenia. Niestety, nie zachowały się informacje o kadrze nauczycielskiej ówczesnej szkoły.

Największym problemem szkoły przez lata były trudności lokalowe. W 1921 roku lokal przeznaczony na szkołę nie miał podłogi tylko klepisko, a mieszkańcy z drugiego, odległego  końca wsi ze szkoły nie korzystali ze względu na znaczne odległości. W 1922 roku wynajęto na szkołę trzy izby w różnych punktach wsi, co zapewne poprawiło frekwencję dzieci na lekcjach.  W roku szkolnym 1925/1926 w inwentarzu szkolnym były 24 ławki wieloosobowe dla uczniów, dwie tablice szkolne dwie i dwa stoły z krzesłami dla nauczycieli. Wśród pomocy naukowych były między innymi: mapa Europy, mapa Polski, globus i termometr. Poprawa warunków nauki i jej wyposażenia przez najbliższe lata była zadaniem priorytetowym dla władz i nieodzowną koniecznością.

W roku 1936. szkoła nadal była rozproszona w kilku lokalach. Sale lekcyjne mieściły się w 3 punktach Wirkowic Kolonii. W głównej siedzibie były klasy V i VI. 250 m od niej klasy II i IV, a w odległości 500 metrów klasy I i III. Z poszczególnych części Wirkowic chodziła różna liczba uczniów – ze wsi – 87%, z folwarku – 10%,
z Tapińca – 20%, z Bryczówki – 13%, Kolonii – 75%. W tych trudnych warunkach w szkole jednak istniał chór, działała biblioteka, spółdzielnia uczniowska i SKO. Pracowało czworo nauczycieli w tym kierownik Edwin Pec i i ksiądz Jan Ołdak oraz panie:  Alicja Pec i Helena Nowakowska. Tygodniowe pensum nauczycieli wynosiło wtedy 30 godzin, a kierownika szkoły  – 26 godzin lekcyjnych.

Komasacja gruntów wsi w połowie lat 30. spowodowała formalne przenoszenie własności działek, skutkiem czego od roku szkolnego 1936/1937 szkoła mogła stracić lokale szkolne. Właściciele gruntów w Wirkowicach wydzielili wówczas 2 hektary gruntów i zebrali około 300 zł z myślą o budowie szkoły. Zadeklarowali także robociznę i świadczenia w naturze. We wsi utworzono komitet budowy szkoły. Był gotowy projekt architektoniczny i uregulowano wszystkie wymagane formalności. Kurator okręgu szkolnego wydał zgodę na wzniesienie budynku o 4 izbach. Miejsce planowanej szkoły było na tej działce  - właśnie tutaj, gdzie się znajdujemy i gdzie dopiero 30 lat później postawiono tę murowaną szkołę.

Wybuch II wojny światowej pokrzyżował wszystkie plany związane z nową szkołą.  Lata okupacji były tragicznym okresem dla mieszkańców Wirkowic. Pomimo to szkoła działała nadal. Pieczęć urzędowa szkoły z roku szkolnego 1940/1941 w miejscu godła państwowego pośrodku miała napis „Wirkowice Kreis Zamosc” a w otoku:  „Publiczna Szkoła Powszechna – Offentliche Polnische Volksschule”. Dokument pod nazwą „Oceny sprawowania się i postępów w nauce klas II i IV z roku szkolnego 1941/42” potwierdza działalność szkoły na poziomie co najmniej 1. (pierwszego) stopnia z klasami 1-4. Brak budynku, mroźne zimy, bieda, a w konsekwencji głód, brak odzieży i butów -  to główne przyczyny dużej absencji uczniów. Na koniec roku szkolnego 1941/42 w klasie II na 32 uczniów klasyfikowano 23, w tym z wynikiem niedostatecznym siedmioro; 9 uczniów nie klasyfikowano. W klasie IV na 30 uczniów klasyfikowano 15, w tym 3 z wynikiem niedostatecznym, a 50% nie klasyfikowano.

Zapisy przy poszczególnych nazwiskach potwierdzają bardzo wysoką absencję, jednak w większości usprawiedliwioną. Jednak najtragiczniejsze wydarzenia dla Wirkowic miały nadejść w 1943 roku, kiedy to w dniu 5 sierpnia oddział SS i policji wkroczył do wsi i rozpoczęto przymusowe wysiedlenie. W czasie akcji zastrzelono 17 osób, zamordowano także właściciela folwarku - konsula Wojciecha Wołowskiego, samochodami wywieziono do Zamościa 450 osób - w tym 130 dzieci Następnego dnia Niemcy dokonali ostatecznej się pacyfikacji wsi Wirkowice, podczas której zastrzelono kolejne 24 osoby.

Zakończenie działań wojennych rozpoczęło nowy etap w historii wsi i szkoły. Uczniów zapisanych w roku 1944 było 225 i utworzono 6 klas. W kolejnych latach liczba uczniów systematycznie wzrastała;  1945/46 – 260, 1946/47 – 288. W tej sytuacji pilną sprawą było zapewnienie lokalu na szkołę. Powrócono do przedwojennej idei budowy szkoły. W 1944 roku złożono przywieziony z terenu obozu przejściowego w Zamościu drewniany barak. Posiadał on 6 izb lekcyjnych, ale miał dziurawy dach, brak było pieców, elektryczności, z pomocy naukowych był jedynie globus, liczydło i cyrkiel. W roku 1946 uczyły w szkole tylko 2 osoby. Pozostałe odeszły do innych szkół z uwagi na wyjątkowo ciężkie warunki pracy. Przez kilka miesięcy z dziećmi pracowała tylko jedna nauczycielka - Janina Sokołowska.

         W grudniu 1946 roku z powodu „szalonego zimna” – jak zapisano w kronice - nauka została przerwana. Warunki do nauki ciągle się pogarszały. W następnym roku dzieci z klasy V i VI przestały chodzić do szkoły z powodu braku 30 ławek dwuosobowych. W tym czasie szkoła miała zostać przeniesiona do pałacu przedwojennego właściciela, jednak do tego nie doszło. Dopiero w 1949 roku zorganizowano w nim równolegle oddziały klas I-II oraz III-IV, a także mieszkanie dla nauczyciela. Większy remont szkoły przeprowadzono dopiero jesienią 1950 roku. Dzieci w tym czasie uczyły się co 3 dzień.

Zmiany na lepsze przyniósł początek lat 60, kiedy w ramach ogólnopolskiej akcji „Tysiąc Szkół na 1000-lecie Państwa Polskiego” wybudowano nową szkołę. Powstała ona w centralnym miejscu wsi, uzgodnionym przez mieszkańców jeszcze w roku 1936.

 Nową szkołę oddano do użytku w roku 1967. Przez kolejne lata Budynek szkoły wielokrotnie był modernizowany i remontowany i jak widać - nadal służy uczniom. Obiekt szkolny wraz z kościołem parafialnym, remizą strażacką i nowo wybudowanym Wiejskim Domem Kultury oraz boiskiem szkolnym tworzą zespół obiektów użyteczności publicznej w centralnym punkcie miejscowości.

Szkoła w Wirkowicach od czasów powojennych zawsze była szkołą
o najwyższym poziomie organizacyjnym. W 1948 roku miała 7 klas, a od 1966 roku 8. Od roku 1999 do roku ubiegłego - jak wszystkie szkoły podstawowe - miała 6 klas.

W Księgach uczniów znajdujących się w archiwach i księdze aktualnej dokonano wpisów  tysiąc czterystu jeden  (1401) uczniów.

Z analizy losów absolwentów szkoły wynika, że wśród nich jest wielu wybitnych ludzi – doktor habilitowany Politechniki Wrocławskiej Pan Stanisław Piesiak  (który nie mógł niestety przyjechać na jubileusz swojej podstawówki), lekarze, architekci, informatycy, nauczyciele, również specjaliści różnych zawodów: dekarze, cieśle oraz kwalifikowani rolnicy prowadzący specjalistyczne, wielkoobszarowe gospodarstwa rolne.

         W 1978 roku dyrektorem szkoły został jej długoletni nauczyciel i społecznik Jan Kusiak, który został dzisiaj odznaczony tytułem „Zasłużony dla Gminy Izbica”. Po jego odejściu na emeryturę w 1984 szkołą zarządzały kolejno: pani Krystyna Piech, pani Maria Szewczyk i pani Dorota Winiarczyk. Od 2003 roku tę funkcję
w drodze konkursu na dyrektora szkoły powierzono mnie – Ewie Olech.

Większość osób, które pracowały w szkole od lat 50 do lat 80 już nie żyje lub wyjechały z Wirkowic. Ale są z nami emerytowani dyrektorzy, nauczyciele
i pracownicy szkoły,  którzy w sposób szczególny  zostaną  państwu przedstawieni.

Nauczycielem o najdłuższym stażu pracy w  szkole – 37 lat oraz długoletnim jej dyrektorem był wspomniany już pan Jan Kusiak. Jego córka pani Małgorzata Repeć z domu Kusiak także uczy w wirkowickiej szkole już 31 lat. Do pozostałych aktualnie uczących nauczycieli o najdłuższym stażu pracy należą : pani Bożena Podolak – 35 lat, , pani Beata Szewczyk – 30 lat, pani Ewa Magdalena Szewczyk
 i  Renata Jasielska  - 20 lat oraz  ks. Henryk Kozyra – 24 lata.

Aktualnie  w szkole zatrudnionych jest 15 nauczycieli w tym 7 na całym etacie.
8 osób zatrudnionych jest w niepełnym wymiarze godzin. Wszyscy pedagodzy posiadają wymagane kwalifikacje przedmiotowe oraz są nauczycielami - Jedna stażystka,  dwoje  kontraktowi,  7mioro – mianowanych, 5ć- dyplomowanych.

Przez ostatnie lata starano się, aby szkoła stawała się coraz bardziej nowoczesna i funkcjonalna. Systematycznie i w miarę możliwości budżetowych  oraz
poprzez realizację  projektów unijnych,  programów ekologicznych, programów ministerialnych, pozyskano: nowe pomoce dydaktyczne, sprzęt muzyczny, nagłośnienie, sprzęt sportowy,  2 stoły tenisowe, duże gry rekreacyjne,  wyposażenie informatyczne, rzutnik multimedialny, aparaty fotograficzne, doposażenie świetlicowe, wymieniono część oświetlenia na jarzeniowe.  Zadbano również o zielony teren szkolny, wytyczono  boiska do  piłki nożnej i siatkówki. Zakupiono bramki.

Zwycięstwo ucznia, już absolwenta Mateusza Ujmy w plastycznym  konkursie wojewódzkim dodatkowo wzbogaciło szkołę o tablicę multimedialną.

Ostatnio pomalowano większość szkolnych pomieszczeń i korytarze.  Z pomocą rodziców pomalowano podłogi we wszystkich salach lekcyjnych. Zmodernizowano salę komputerową na 12 stanowisk z dostępem do szerokopasmowego internetu, doposażono w  3 laptopy i ekran z funkcją TV. Wyremontowano kolejne szkolne pomieszczenia dla klasy VII i VIII,  wyposażono w meble szkole i pomoce dydaktyczne do nowych przedmiotów.
 Z pomocą Wójta Gminy Izbica i społeczności wioski,  z funduszu sołeckiego zmodernizowano  szkolną bibliotekę, wykonano orynnowanie na  budynku szkoły i zainstalowano monitoring.

Obecnie do siedmiu klas   uczęszcza 73 troje  uczniów, którzy uczą się w 7 salach lekcyjnych. Ponadto mają do dyspozycji wspomnianą  pracownię komputerową podłączoną  do internetu, tablicę multimedialną i bibliotekę pełną lektur i książek popularnonaukowych, świetlicę, niepełnowymiarową salę gimnastyczną oraz duże przyszkolne boiska. 
W szkole działa UKS „Wigor” i SKTPiR „Wagabunda” promujący walory przyrodnicze
i turystyczne najbliższego otoczenia łącznie ze szklakiem Green Velo. Działa prężnie SKO i  Klub Wolontariatu.  Uczniowie uczą się  języka  angielskiego  a od tego roku – niemieckiego.

W celu poszerzanie oferty edukacyjnej    szkoła  zaznaczyła swoje aktywne uczestnictwo
w Programie rozwojowym „Przyspieszenie edukacyjne w Szkole Podstawowej
w Wirkowicach”, realizowanym we współpracy z Fundacją „Godne Życie”
z Lublina  z Europejskiego Funduszu Społecznego. Zagwarantowało to uczniom zdobycie dodatkowej wiedzy i umiejętności o szerokim spektrum zainteresowań.                                                                                                                       

 Inne realizowane  programy w latach 2010-2016 to:  „Bliżej Europy… nauka przez zabawę” | SKARBY NA BURSZTYNOWYM SZLAKU | Lubimy szkołę.... | Pierwsze uczniowskie doświadczenie... | Indywidualizacja procesu nauczania i wychowania uczniów klas I - III  - realizacja z Programu Kapitał Ludzki i EFS  oraz 3 projekty zrealizowane we współpracy
z Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Lublinie.

            Nasza szkoła podczas sprawdzianów klas szóstych uzyskiwała przeważnie średnie wyniki, ale zawsze znalazło się kilku uczniów z wysoką punktacją. W ostatnich pięciu latach na 6 szkół gminnych byliśmy w złotym środku. Możemy też poszczycić się laureatami konkursów przedmiotowych z ortografii języka polskiego uczennica Emilia Mokrzycka’ 2015  i matematyki uczeń Paweł Szewczyk’ 2007, organizowanych przez Kuratorium Oświaty
w Lublinie.  

Od 1 września 2013 r. ze względu na trudną sytuację finansową oświaty w Gminie Izbica,  szkoła w Wirkowicach wraz z ościennymi trzema szkołami: w Tarzymiechach, Tarnogórze i Tarnogórze Kolonii zostały przekazane do prowadzenia powołanemu w tym celu Stowarzyszeniu Oświatowemu „Prymus” w Izbicy.

Podwaliny i nieznaną dotąd sztukę prowadzenia szkół przez stowarzyszenie położyła
i budowała pierwsza Prezes Zarządu Pani Elżbieta Kmieć, ówczesna dyrektor SOO w Izbicy wraz ze swoim zespołem  administracyjno-księgowym w ramach wolontariatu: panią  Agnieszką Babiarz-Grzesiuk – główną księgową, panią Grażyną Maśloną – samodzielnym  referentem płac, panią Katarzyną Malcherczyk – starszą księgową i panią Martą Smalirą – starszą księgową.

1 września  2016 r.  szkoły w Tarzymiechach i Tarnogórze Kolonii staraniem Wójta Gminy w Izbicy pana Jerzego Lewczuka zostały zwrotnie przejęte do prowadzenia przez  Gminę Izbica, a zbiegło się to z odejściem na emeryturę Prezesa  Zarządu „Prymusa” pani Elżbiety Kmieć.   W takiej sytuacji, chcąc zachować stabilność pracy i płynność funkcjonowania szkoły w Wirkowicach i Tarnogórze spośród nauczycieli i członków stowarzyszenia  wybrano nowy zarząd. Funkcję prezesa powierzono mojej osobie, a viceprezesów – paniom:  Bożenie Jastrzębskiej i Danucie Naklickiej; skarbnikiem została  pani Agnieszka Babiarz-Grzesiuk. Dodam, że pani skarbnik od początku powołania Stowarzyszenia wraz z koleżankami  wypracowała niemalże autorski program prowadzenia szkół w stowarzyszeniu, zanim pojawiły się merytoryczne książki z których mogła korzystać.

Natomiast konkurs na stanowisko dyrektora SOO w Izbicy wygrała Pani Anna Olech-Bartoń, która od początku swojej pracy wspiera szkoły prowadzone przez ”Prymusa” 
i pomaga w rozwiązywaniu  problemów wraz z doświadczonym już księgowym zespołem. Jest to nieoceniona dla nas pomoc w codziennym prowadzeniu małego przedsiębiorstwa, jakim stało się Stowarzyszenie „Prymus”.

Szkoła, a tym samym Stowarzyszenie współpracuje  z Wójtem Gminy Panem Jerzym Lewczukiem i Radą Gminy Izbica, której przewodniczy Pani Wioletta Niedźwiecka i którzy  wykazują zrozumienie dla - nie ma co ukrywać -  finansowych potrzeb szkoły i pomagają
w realizacji poważnych inwestycji jak ostatnia - zakup nowego pieca centralnego ogrzewania.  
Z inicjatywy Wójta dokonano również  modernizacji odwodnienia, parkingu
i ogrodzenia -  z pożytkiem dla szkolnej  społeczności
i mieszkańców oraz zdecydowanej poprawy  funkcjonalności i estetyki  szkoły.

Pan Wójt kontynuuje  prace przy  budowie parkingu przyszkolnego i dalszej części ogrodzenia,  a w planach inwestycyjnych jest remont kotłowni, śmietnika, docieplenie  szkoły i wybrukowanie terenu przy  pomniku upamiętniającym wysiedlenie Wirkowic.

To wszystko daje poczucie, że mimo zdecydowanie gorszej sytuacji płacowej   pracowników, a zwiększenia czasu pracy, obowiązków i problemów -
nie zostaliśmy zostawieni sami sobie.

Zarząd Stowarzyszenia  Oświatowego „Prymus” zgodnie  z literą prawa oświatowego podjął w lipcu 2017 roku uchwałę i podpisał akt założycielski  8-letniej szkoły podstawowej
w Tarnogórze i w Wirkowicach. I w takiej konfiguracji szkoła rozpoczyna rok szkolny 2017/2018 z liczbą 73 uczniów w klasach I-VII.

Ostatnio, bardzo ważnym planowanym zamierzeniem, uzgadnianym z Wójtem Gminy Izbica Panem Jerzym Lewczukiem jest zwrotne przejęcie do prowadzenia przez Gminę Izbica Szkół Podstawowych w Wirkowicach i Tarnogórze w nowym roku kalendarzowym.  

Pan Wójt wyraża zrozumienie dla trudnej sytuacji finansowej szczególnie szkoły w Tarnogórze podyktowanej małą ilością uczniów  i  pozytywnie ustosunkował się do  prośby Prezesa Stowarzyszenia o przejęciu szkół do prowadzenia przez Gminę Izbica.

Wszystko wskazuje, że te zamierzenia  staną się  rzeczywistością…

Wiadomości dotyczące przeszłości szkoły zostały opracowane
w szczególności  na podstawie książki autorstwa Pani Elżbiety Kmieć
pt.  „Historia szkół w gminie Izbica w XX wieku (zarys)”, Izbica 2012.

Wszyscy serdecznie dziękujemy wieloletniej Pani Dyrektor Samorządowego Ośrodka Oświaty w Izbicy za pozwolenie wykorzystania tych cennych
i ciekawych historycznych informacji, o których dowiedzieli się uczestnicy Jubileuszu 100-lecia naszej szkoły!